Kötü hijyen koşulları, beslenme bozukluğu, yaşın her iki uç noktası (Bebeklik– Yaşlılık), iklim, fiziksel bariyerlerin yetersizliği (cilt ve mukozalarda ki bozukluklar), kalıtımsal yada kazanılmış bağışıklık sistemi yetmezlikleri, stresler, kronik hastalıklar, tıbbi ve cerrahi tedaviler, yetersiz bağışıklama gibi nedenlerle savunma mekanizmaları zayıflar ve kişi hastalıklara duyarlı hale gelir.

Enfeksiyon etkenleri ya enfeksiyondan hemen önce vücuda yerleşirler, ya da önceden zaten vardırlar da konak koşularının değişmesi üzerine hastalık yaparlar. Birinci grup enfeksiyon gelişmesinde immün sistemi yetmezliği önemli yer tutarken, ikinci grupta bu özellik görece daha azdır. Enfeksiyon hastalıklarının en temel özelliklerinden biride bulaşıcı olmalarıdır. Diğer taraftan mikroorganizmaların konak organizmaya bulaş şekilleri de önemli bir konudur. Bütün bulaşıcı hastalıklar bir veya birkaç yolla insana geçebilme özelliğindedir. Birçok mikroorganizma vücuda doğrudan (aracısız, direkt temas yoluyla) ulaşabilir. Halbuki bazı mikroorganizmalar önceki konaktan veya bulundukları çevreden doğrudan doğruya konağa erişirler. Bir salgında influenza virüsü doğrudan alıcı konak organizmaya ulaşır. Halbuki bazı mikroorganizmalar konağa doğrudan ulaşmazlar. Arada herhangi bir aracı yoluyla (indirekt) konağa ulaşırlar. Bulaşma şekillerinden başlıcaları şunlardır:

1) Hava yolu ile bulaş: Mikroorganizmaları içeren partikül yada toz parçacıkları havada uzun süre asılı kalır ve hava akımları ile geniş alanlara yayılırlar. Solunarak duyarlı konak tarafından alınırlarsa hava yolu ile bulaş meydana gelir. Örneğin: Tüberküloz (Verem)

2) Temas yolu ile bulaş: Doğrudan temas, dolaylı yoldan temas ve damlacık saçılması (Öksürme, hapşırma ,gülme ile ortama saçılan damlacıklar) yollarından biri ile olur.  

Doğrudan temas: Mikroorganizmaların insandan insana fiziksel dokunma ile bulaşmasıdır. Bu bulaşma şekline uçuk ve bit enfeksiyonu örnek verilebilir.

Dolaylı temas: Duyarlı kişi mikropla bulaşmış bir nesneye dokunursa meydana gelir. (hasta malzemesi, kapı kolu, asansör düğmesi v.b.)

Damlacık saçılması: Hasta kişinin solunum salgıları ile temas sonucu oluşur. Hasta konuşma, gülme, hapşırma, öksürme ile ortama enfekte salgılar saçar. Bunlar havada 1 metre kadar yayılarak yakında ki kişinin ağız, burun, göz dokularında yerleşebilir. Boğmaca, grip, zatürre damlacık saçılması ile bulaş gösteren enfeksiyonlardır.

3) Ara kaynak ile bulaş: Duyarlı bir kişi tarafından alınıncaya kadar mikroorganizmaların yaşam döngüsünü sağlayan maddeler ara kaynaktır. Su, kan, serum, plazma, çeşitli tedaviler, yiyecek maddeleri ve dışkı ara kaynak olabilir. Tifo, Hepatit A, Kolera bu enfeksiyonlara örnek verilebilir. Yurt dışı seyahatlerinde açıkta satılan yiyecekleri almamak, kapalı kutularda satılan ve güvenli olduğundan emin olunacak sıvıları tüketmek sağlık açısından önemli olup, ara kaynak ile oluşabilecek bulşamnında önüne geçecektir.

4) Vektör yolu ile bulaş:  Vektörlük bir konaktan diğerine etken mikroorganizmaları nakleden aracılardır. Vektörler genellikle bu aktarım sırasında hastalanmazlar. Bir diğer vektörlük  ise etken mikrorganizmanın vektörün biyolojik yaşamında yer almadan sadece dış kısımlarına bulaşarak yayılmasıdır. Buna da mekanik vektörlük denir. Mikroorganizmayı canlı bir organizmaya aktaran pire, kene ya da sivrisinek gibi bir ara taşıyıcı (vektör) varsa vektör yolu ile bulaş meydana gelir. Daha çok tropikal bölgelerde görülür. Lyme hastalığı kenelerle, Sıtma sivrisineklerle insanlara vektör yolu ile bulaşan hastalıklardır.

Kaynaklar:

1. Willke Topçu A, Söyletir G, Doğanay M. Editörler. Enfeksiyon Hastalıkları ve Mikrobiyolojisi Kitabı. Nobel Tıp Kitapevleri; 2002.
2. Kurt H, Gündeş S, Geyik MF. Editörler. Enfeksiyon hastalıkları kitabı (EKMUD). Nobel Tıp Kitapevleri; 2013.
3. http://www.seyahatsagligi.gov.tr/page/oneriler/enfeksiyon.aspx

İletişim Bilgileri:

Doç. Dr. Recep TEKİN

Dicle Universitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları AD.

 Yenişehir 21280 Diyarbakır

Telefon:         0412-2488001-4355

E-mail:           rectek21@hotmail.com

Yorumlar